Eftirbátur kominn á flot

Ný skáldsaga eftir mig, Eftirbátur, kom út 22. september sl. Dimma gefur út og er þetta fyrsta bókin sem kemur út eftir mig hjá því góða forlagi. Ég leitaði þangað vegna þess að ég þekki eigandann af góðu einu. Hann er smekkmaður á bókmenntir, gengur vel og fallega frá útgáfubókum sínum og svo er maðurinn sjálfur líka einkar traustur.

Á bókarkápu segir:

Ægir leitar að sjómanninum föður sínum eftir að bátur hans finnst mannlaus út af Vestfjörðum. Leitarleiðangrar Ægis vekja spurningar um faðernið sjálft í þessum harðbýla heimshluta. Hver er hinn raunverulegi faðir og hvað mótaði hann? Er nauðsynlegt að þekkja söguna til að vita hver maður er?

Þetta vefst fyrir Ægi sem lifir og hrærist í núi auglýsingaheimsins og veit „andskotann ekkert um fortíðina“. Í leit sinni fer hann vítt og breitt um stórbrotna náttúru og sögu Vestfjarða þar sem rætur hans sjálfs liggja. Á sama tíma eru teikn á lofti í fjölskyldulífinu og brestir komnir í hina hefðbundnu karlmennskuímynd.

Bókin var lengi í smíðum, heilan aldarfjórðung, aðallega vegna þess að ég var lengi að móta hugmyndina og finna henni farveg. Í bókinni læt ég tímana tvenna flæða saman í eina frásögn og það tók tvo áratugi að finna aðferðina. En nú er þetta komið og fyrstu viðbrögð eru jákvæð: „Bókin er frumleg, ég hef aldrei lesið svona bók áður,“ sagði einn sjóaður lesandi við mig á dögunum.

Ritlistarannáll 2017

Jöfn og góð aðsókn hefur verið að meistaranámi í ritlist frá því að það var tekið upp árið 2011 og hefur einungis verið unnt að taka inn rúman þriðjung umsækjenda á ári hverju. Umsóknir eru metnar af sérstakri inntökunefnd, sem greinarformaður situr í ásamt tveimur fulltrúum sem Rithöfundasamband Íslands tilnefnir. Þá er einnig mikill áhugi á ritlist sem aukagrein í grunnnámi.

Á árinu útskrifuðust níu nemendur með MA-próf í ritlist, þrír karlar og sex konur. Í febrúar fengu þeir Janus Christiansen og Kristinn Árnason prófskírteini sín afhent, í júní þær Ragnheiður Harpa Leifsdóttir, Sigrún Elíasdóttir og Þuríður Elfa Jónsdóttir og í október þau Einar Leif Nielsen, Eygló Jónsdóttir, Fríða Jóhanna Ísberg og Þóra Hjörleifsdóttir. Útskriftarverkefni þeirra voru hin fjölbreyttustu, sum þýddu skáldverk, önnur skrifuðu fyrir unga lesendur, ortu ljóð, skrifuðu sannsögur og smásögur.

Okkar fólk lét líka mikið að sér kveða í bókmenntalífinu á árinu, efndi til viðburða, sendi frá sér verk af ýmsu tagi, var tilnefnt til eða hlaut verðlaun og kom oft fram í fjölmiðlum til að kynna verk sín og ræða um bókmenntir. Sum þeirra gerðu líka útvarpsþætti.

 

Birt verk

Ritlistarnemar sendu frá sér á þriðja tug verka sem mér er kunnugt um. Kenndi þar ýmissa grasa en ljóðabækur voru áberandi. Hér getur að líta lista yfir birt eða flutt verk:

  • Soffía Bjarnadóttir. Ég er hér. Ljóð. Mál og menning 2017.
  • Fríða Ísberg, Melkorka Ólafsdóttir, Sunna Dís Másdóttir, Ragnheiður Harpa Leifsdóttir, Þóra Hjörleifsdóttir, Þórdís Helgadóttir (svikaskáld): Ég er ekki að rétta upp hönd, 2017.
  • Í hverju ertu? Sýnisrit ritlistarnema 2017.
  • Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir. Why are We Still Here. Ókeibæ 2017.
  • Jóhannes Ólafsson. Uggur og andstyggð í Las Vegas e. Hunter S. Thompson. Þýðing og eftirmáli. Forlagið 2017.
  • Heiðrún Ólafsdóttir. Why are Icelanders so Happy? Á ensku. 2017
  • Áslaug Björt Guðmundardóttir. Your Inner Iceland. 2017.
  • Tryggvi Steinn Sturluson. Vatnsstígur. Ljóð. Partus 2017.
  • Jóhanna María Einarsdóttir. Pínulítil Kenopsía. Skáldsaga. Sæmundur 2017.
  • Jónas Reynir Gunnarsson. Leiðarvísir um þorp. Ljóð. Partus 2017.
  • Jónas Reynir Gunnarsson. Millilending. Skáldsaga. Partus 2017.
  • Jónas Reynir Gunnarsson. Stór olíuskip. Ljóð. Partus. 2017
  • Heiðrún Ólafsdóttir. Ég lagði mig aftur. Ljóð. 2017
  • Fríða Ísberg. Slitförin. Ljóð. Partus 2017.
  • Dagur Hjartarson. Heilaskurðaðgerðin. Ljóð. JPV 2017.
  • Kristín Ragna Gunnarsdóttir. Úlfur og Edda: Drekaaugun. Bókabeitan 2017.
  • Eygló Jónsdóttir. Ljóti jólasveinninn. Barnabók. 2017.
  • Bergþóra Snæbjörnsdóttir. Flórída. Benedikt 2017.
  • Ragnar Helgi Ólafsson. Handbók um minni og gleymsku. Bjartur 2017.
  • Veisla. Jólabók Blekfjelagsins 2017.
  • Hildur Knútsdóttir (ásamt Þórdísi Gísladóttur). Doddi – Ekkert rugl. Bókabeitan 2017.
  • Brynjar Jóhannesson, 12 ljóðakver, eitt í hverjum mánuði ársins: Ég, Flugvél, Og, Stríð, Suð, Kraká, Afturför, Flótti, Hár, Kraðak, Mæri, Endalok.
  • Halla Þórlaug Óskarsdóttir. Hún pabbi, leikrit (ásamt Köru Hergils). Borgarleikhúsið.
  • Brynjar Jóhannesson. Þýðir ekkert annað. Útvarpsleikhúsið.
  • Stefanía dóttir Páls. Verksmiðjan. Útvarpsleikhúsið
  • Brynjólfur Þorsteinsson. Algrímur alsjáandi. Útvarpsleikhúsið.
  • Una Björk Kjerúlf. Viðtal við konseptlistamann. Útvarpsleikhúsið.
  • Fríða Ísberg. Hringbraut. Útvarpsleikhúsið.
  • Ólöf Sverrisdóttir. Dansandi skuggar. Útvarpsleikhúsið.
  • Brynja Hjálmsdóttir. Blóðmenn. Útvarpsleikhúsið.
  • Margrét Bjarnadóttir. Orðið á götunni. 2017

Margir áttu síðan efni í tímaritum, safnritum, vefritum og blöðum.

Verðlaun og viðurkenningar

Það er nánast með ólíkindum hvað okkar fólk hreppti margar viðurkenningar á árinu, þar á meðal Íslensku bókmenntaverðlaunin fyrir barna- og unglingabækur, Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar og Bóksalaverðlaunin.

  • Hildur Knútsdóttir: Íslensku bókmenntaverðlaunin í flokki barna og ungmennabóka fyrir Vetrarhörkur.
  • Hildur Knútsdóttir: Tilnefning til Barnabókaverðlauna Reykjavíkur fyrir Vetrarhörkur og Dodda – bók sannleikans.
  • Þórey Mjallhvít Ómarsdóttir: Tilnefning til Barnabókaverðlauna Reykjavíkur fyrir Ormhildarsögu.
  • Kristín Ragna Gunnarsdóttir: Tilnefning til barna- og unglingabókaverðlauna Norðurlandaráðs fyrir bókina Úlfur og Edda: Dýr­grip­ur­inn.
  • Dagur Hjartarson: Tilnefning til European Union Prize for Literature handa nýjum höfundum (bókmenntaverðlaun Evrópusambandsins) fyrir Síðustu ástarjátninguna.
  • Brynjar Jóhannesson: Vann dvöl í Kraká 2017 (residensía) á vegum UNESCO City of Literature.
  • Sigurlín Bjarney Gísladóttir: Tilnefning til Maístjörnunnar, ljóðaverðlauna, fyrir Tungusól og nokkrir dagar í maí.
  • Þorvaldur S. Helgason: Fyrstu verðlaun í smásagnakeppni Stúdentablaðsins 2017 fyrir söguna „Eftir veisluna“.
  • Þórdís Helgadóttir: 2. verðlaun í smásagnasamkeppni Stúdentablaðsins 2017 fyrir söguna „B5-M“.
  • Brynjólfur Þorsteinsson: 3. verðlaun í smásagnakeppni Stúdentablaðsins 2017 fyrir söguna „Rússneska saga“.
  • Jónas Reynir Gunnarsson: Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar fyrir ljóðabókina Stór olíuskip.
  • Lárus Jón Guðmundsson: Fyrstu verðlaun fyrir ljóðið „Ég kaus“. Stúdentablaðið.
  • Bergþóra Snæbjörnsdóttir: Flórída. Tilnefning til íslensku bókmenntaverðlaunanna í flokki fagurbókmennta.
  • Ragnar Helgi Ólafsson: Handbók um minni og gleymsku. Tilnefning til íslensku bókmenntaverðlaunanna í flokki fagurbókmennta.
  • Bergþóra Snæbjörnsdóttir: Flórída. Tilnefning til Fjöruverðlaunanna.
  • Fríða Ísberg: Slitförin. Tilnefning til Fjöruverðlaunanna.
  • Fríða Ísberg: Slitförin. Bóksalaverðlaunin 2017.
  • Dagur Hjartarson. Heilaskurðaðgerðin. 2. sæti í Bóksalaverðlaununum 2017.

Þeim fjölgar stöðugt úr okkar röðum sem fá listamannalaun. Í ár voru það þau Dagur Hjartarson, Soffía Bjarnadóttir, Hildur Knútsdóttir, Kristín Ragna Gunnarsdóttir, Sverrir Norland, Alexander Dan Vilhjálmsson, Jóhanna Friðrika Sæmundsdóttir, Kjartan Yngvi Björnsson, Ragnar Helgi Ólafsson, Sigurlín Bjarney Gísladottir og Þóra Karítas Árnadóttir. Ragnar Helgi fékk einnig úr Launasjóði myndlistarmanna, Jóhanna Friðrika einnig úr Launasjóði sviðslistafólks, sem og Harpa Arnardóttir, Ragnheiður Harpa Leifsdóttir, Margrét Bjarnadóttir og Ingunn Lára Kristjánsdóttir.

Þá fengu Þórdís Helgadóttir, Jónas Reynir Gunnarsson, Heiðrún Ólafsdóttir og Friðgeir Einarsson starfsstyrki úr hinum nýja Höfundasjóði Rithöfundasambands Íslands.

Viðburðir

Ritlist stóð fyrir allmörgum viðburðum á árinu. Þar ber hæst ráðstefnuna NonfictioNOW, alþjóðlega ráðstefnu um óskálduð skrif. Yfir 400 manns sóttu ráðstefnuna og vinsælasta viðburðinn, fyrirlestur Karls Ove Knausgaards, sóttu á sjötta hundrað manns. Nánast allir ráðstefnugestirnir komu erlendis frá. Við hefðum gjarnan viljað sjá fleiri úr íslenska höfunda- og fræðasamfélaginu en þó verður að geta þess að fjölmiðlar gerðu ráðstefnunni góð skil, m.a. tók Sjónvarpið upp viðtal við Knausgaard og sýndi í sérstökum þætti. Ritlistarnemar lásu úr verkum sínum á ráðstefnunni og út úr því kom birting í bandarísku tímariti síðar á árinu.

Af öðrum viðburðum má nefna nýlundu sem við efndum til, fyrirlestur kenndan við Jónas Hallgrímsson. Það var Hlín Agnarsdóttir sem flutti þar fyrirlestur um líf og list. Við efndum líka til hádegismálstofu um líf og list undir heitinu „Er allt leyfilegt í listum?“ Sú málstofa sló í gegn og komust færri að en vildu enda hafði efnið komist í hámæli í tengslum við sýningu í Þjóðleikhúsinu. Ritlistarnemar frá Michigan-háskóla komu í heimsókn og var efnt til sameiginlegs upplestrarkvölds með þeim. Margir aðrir gestir litu inn í tíma til okkar, m.a. Alda Sigmundsdóttir, Einar Már Guðmundsson, Ása Helga Hjörleifsdóttir og danskur bókaútgefandi sem hingað kom á vegum Bókmenntahátíðar. Sú hefð hefur skapast að efna til helgarvinnustofu með íslenskum rithöfundi utan Reykjavíkur á vorin og að þessu sinni var farið í Hveragerði þar sem Guðrún Eva Mínervudóttir leiddi vinnuna.

Fráfall Sigurðar Pálssonar

Sigurður Pálsson, sem kennt hafði árlegt námskeið í ljóðagerð hjá okkur frá því ritlist varð að fullgildri námsgrein, lést úr krabbameini 19. september. Hann hafði þá kennt tvö námskeið hjá okkur eftir að hann greindist, án þess að  missa úr eina einustu kennslustund. Sigurður var mikils metinn ritlistarkennari og við hann átti ég margt spjallið. Hann var talandi skáld því listræn hugsun var honum samofin og gerði það að verkum að hvert samtal við hann varð að ljóðrænni upplifun. Við lok útfarar Sigurðar mynduðu ritlistarnemar og kennarar hring um kistuna þar sem hún stóð fyrir utan Hallgrímskirkju. Það var falleg og eftirminnileg kveðjustund.

Kennarar á árinu

Allmargir komu að kennslu og leiðsögn. Smiðjur kenndu Huldar Breiðfjörð, sem gegndi starfi Jónasar Hallgrímssonar í ritlist á haustmisseri, Sigurður Pálsson, Sveinn Yngvi Egilsson, Haraldur Jónsson, Hrefna Lind Lárusdóttir, Trausti Ólafsson, Halla Margrét Jóhannesdóttir og Hlín Agnarsdóttir, auk undirritaðs. Fjölmargir aðrir, einkum rithöfundar, tóku að sér að leiðsegja nemendum með lokaverkefni eða ritdæma þau. Öllu þessu fólki eru færðar þakkir fyrir vel unnin störf.

 

Annað bindi Smásagna heimsins

Annað bindi ritraðarinnar Smásögur heimsins kom út á haustmánuðum og hefur að geyma smásögur eftir ýmsa fremstu smásagnahöfunda Rómönsku-Ameríku, þar á meðal Jorge Luis Borges, Clarice Lispector og Gabriel García Márquez.

Smásagnaritun hefur verið mikilvæg í löndum álfunnar alla 20. öldina og fram á okkar daga og frá henni koma leiðandi höfundar í smásagnaskrifum. Í bókinni eru 22 smásögur frá sextán löndum og er elsta sagan frá 1917 en sú yngsta frá 2006. Langflestar sögurnar eru þýddar úr spænsku, en einnig eru þarna sögur þýddar úr portúgölsku, frönsku og ensku.

Í viðtali við DV sagði ég m.a. um þetta bindi:

„Þetta eru sögur sem rífa í, sem róta í manni en bjóða fagurkerum um leið upp á mikinn lestrarunað. Þarna er látið reyna á smásagnaformið á annan hátt en í Norður-Ameríku þar sem raunsæið er ofar hverri kröfu. Hjá smásagnahöfundum í Suður-Ameríku eru ýmsar stílfærslur algengar, töfraraunsæi er beitt og fantasíu af ýmsu tagi en þó má einnig finna þarna flottar raunsæissögur, t.d. frá Brasilíu og Jamaíka. Útkoman er ofurlítill konfektkassi þar sem lesandinn getur bragðað á ýmsum molum og fengið um leið góða tilfinningu fyrir því sem stendur hjarta fólks næst í þessum heimshluta. Það þykjumst við í ritnefndinni geta fullyrt vegna þess að við höfum lesið margfalt fleiri sögur en þær sem birtast í bókinni.“

Aðalritstjóri þessa bindis er Kristín Guðrún Jónsdóttir, en við Jón Karl Helgason erum meðritstjórar.

Styttist í stóra viðburðinn

Dagskrá hátíðarinnar má nálgast á heimasíðunni www.nonfictionow.org og í pdf-formi á Facebook-síðunni „Ritlist við Háskóla Íslands“.

Þegar þetta er skrifað er vika þar til stærsta ráðstefna sem ég hef átt þátt í að skipuleggja hefst hér við Háskóla Íslands, NonfictioNOW. Þetta er reyndar með stærri ráðstefnum sem Hugvísindasvið skólans hefur staðið fyrir. Undanfarna daga höfum við unnið hörðum höndum að því að ganga frá dagskrárbæklingi og nú liggur hann fyrir. Áhugasamir geta sem stendur séð hann á Facebook-síðunni Ritlist við Háskóla Íslands og brátt verður hann aðgengilegur á vefsíðu ráðstefnunnar.

Við eigum von á því að á fimmta hundrað manns sæki ráðstefnuna, þar af hátt í 400 erlendis frá. Í boði eru hringborðsumræður (sem við köllum húslestra), upplestrar, gjörningar, sýningar, bókmenntagöngur og yfir 60 málstofur um flesta fleti sannsögulegra skrifa. Gríðarleg undirbúningsvinna hefur farið fram, bæði af hálfu alþjóðlegu ráðstefnustjórnarinnar og heimastjórnarinnar sem ég stýri og í eru þau Gauti Kristmannsson og Ásdís Sigmundsdóttir auk mín. Þá hafa tveir verkefnastjórar komið að undirbúningnum, þær Margrét Guðmundsdóttir, verkefnastjóri á Hugvísindasviði, og Eygló Svala Arnarsdóttir sem er aðalverkefnastjóri ráðstefnunnar.

Ég þekki það af eigin reynslu að maður tekur síður frá tíma fyrir viðburð sem þennan hér heima. Maður fer jafnvel frekar til útlanda með ærnum tilkostnaði á sambærilega eða lakari ráðstefnu. Þetta er að sumu leyti skiljanlegt en þó um leið mikil synd. Þess vegna höfum við lagt mikið á okkur til að kynna viðburðinn hér heima og átt gott samstarf við hina ýmsu hagsmunahópa auk fjölmiðla. Vonandi tekst okkur að koma upplýsingum til flestra þeirra sem hafa áhuga á bókmenntum af þessu tagi.

Eins og heiti ráðstefnunnar gefur til kynna, NonfictioNOW, sem gæti útlagst ÓskáldaðNÚ, er hún helguð sannsögulegum ritsmíðum. Allir þeir sem til máls taka hafa skrifað í þessu formi, sumir meira segja orðið heimsfrægir fyrir, og margir þeirra kenna líka óskálduð skrif við ritlistarskóla. Það er von mín að með þessum viðburði getum við fært nýja hugsun um þetta vinsæla bókmenntaform heim til Íslands.

Njótið heil!

Fyrirlestur Jónasar Hallgrímssonar í ritlist – Hlín byrjar

Fimmtudaginn 23. mars heldur Hlín Agnarsdóttir fyrirlestur í nýrri fyrirlestraröð á vegum ritlistar við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Röðin er kennd við Jónas Hallgrímsson en í vetur hefur Hlín gegnt starfi Jónasar Hallgrímssonar í ritlist.

Í fyrirlestrinum mun Hlín tala um eigin skrif, bæði birt og óbirt, og fjalla um áhrif ofbeldis á heimili og í uppeldi. Þar leikur fyrirferðarmikil rödd föðurins stórt hlutverk og verður að afgerandi afli í sjálfsmynd stúlkubarns. Fyrirlesturinn er persónulegt framhald Hlínar Agnarsdóttur af umræðu sem hefur farið fram að undanförnu um tjáningu ofbeldis í listum, vald og siðferðilega ábyrgð listamannsins.

Hlín er fjölmenntuð í leiklistar- og bókmenntafræðum, hefur lokið framhaldsnámi í leikstjórn frá Drama Studio í Lundúnum, fil.kand-próf í leiklistarfræðum frá Stokkhólmsháskóla og MA-próf í almennri bókmenntafræði frá Háskóla Íslands. Hún hefur skrifað fjölda leikrita, m.a. Konur skelfa og Gallerí Njála sem sett voru upp í Borgarleikhúsinu. Hlín hefur sent frá sér þrjár bækur, skáldsögurnar Hátt uppi við Norðurbrún 2001 og Blómin frá Maó 2009, sem og sannsöguna Að láta lífið rætast 2003 en fyrir hana var hún tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna.

Hlín hefur starfað sem leikstjóri og dramatúrg bæði í atvinnu- og áhugaleikhúsum um árabil, auk þess sem hún hefur verið leiklistargagnrýnandi á DV og í Kastljósi hjá RÚV. Í vetur hefur hún unnið með ritlistarnemum í grunnnámi og framhaldsnámi að ýmiss konar ritlistarverkefnum, m.a. að leikritum sem flutt voru í Útvarpsleikhúsinu fyrr á árinu.

Fyrirlestur Hlínar ber titilinn Þegar ég varð að Gregor Samsa – stúlkan og föðurröddin. Hann fer fram í stofu 422 í Árnagarði og hefst kl. 12. Allir velkomnir.

Bartleby loksins kominn til Íslands

Á dögunum kom út þýðing mín á hinni frægu smásögu (stundum reyndar flokkuð sem nóvella) Hermans Melvilles, „Bartleby, the Scrivener“. Þar með er þessi sígilda saga loksins komin út á íslensku.

„Ég kýs það síður,“ segir Bartleby skrifari hvað eftir annað í þessari sögu. Hann hefur ráðið sig til starfa á lögmannsstofu á Wall Street og þetta tilsvar hans hrindir af stað atburðarás sem er í senn skondin og sorgleg. Um leið vekur hún grundvallarspurningar um samskipti manna, spurningar sem þó fást engin endanleg svör við. Sagan hefur einnig verið rædd sem skáldleg yfirlýsing um borgaralega óhlýðni andspænis ofurvaldi samfélags sem stjórnast af lögmálum Wall Street.

Sagan af Bartleby kom fyrst út árið 1853 og er ásamt Moby Dick lífseigasta verk Hermans Melvilles. Hún telst lykilsaga í þróun smásagnaformsins vegna þess að þar koma fram persónur sem líkjast raunverulegu fólki en áður líktust sögupersónur gjarnan goðsagnaverum.

Sagan birtist hér í tvímála útgáfu á íslensku og ensku, með eftirmála þar sem fjallað er bæði um söguna og þýðinguna. Einnig fylgja ýmis umhugsunarefni fyrir lesandann sem gætu nýst við kennslu í ensku, bókmenntum og ritlist.

Þetta er fyrsta bókin í tvímála ritröð Þýðingaseturs Háskóla Íslands með klassískum textum í aðgengilegu formi fyrir nemendur og bókmenntaunnendur. Ritstjóri raðarinnar er Gauti Kristmannsson, prófessor í þýðingafræði við Háskóla Íslands.

NonfictioNOW – snemmskráningu að ljúka

Snemmskráningu á alþjóðlegu ráðstefnuna NonfictioNOW lýkur 28. febrúar. Á ótrúlega hagstæðum kjörum býðst áhugafólki um óskálduð skrif að sjá og heyra marga af fremstu höfundum og hugsuðum þessarar bókmenntagreinar á fjögurra daga ráðstefnu í Reykjavík frá 1. til 4. júní 2017. Um verður að ræða einn stærsta bókmenntaviðburð sem haldinn hefur verið á Íslandi.

Yfir sextíu málstofur verða í boði þar sem ræddir verða fjölmargir fletir sannsögulegra skrifa en vinsældir bókmennta af þessu tagi hafa aukist mjög undanfarin ár og ýmsar tilraunir verið gerðar með þetta form sem ekki hafa sést hér heima. Auk þess verða fjórir boðsfyrirlesarar: Norðmaðurinn Karl Ove Knausgård, Ástralinn Maxine Benebe Clarke og Bandaríkjamennirnir Gretel Ehrlich og Wayne Koestembaum. Allt eru þetta höfundar sem hafa getið sér orð fyrir sannsöguleg skrif sem nýta miðlunarleiðir skáldskaparins.

Ráðstefnan er haldin á vegum Bókmennta- og listfræðastofnunar Háskóla Íslands og verður þetta í fyrsta skipti sem hún verður haldin í Evrópu. Áhugasömum er bent á að skrá sig hér: http://www.nonfictionow.org/.

Útvarpsleikrit eftir meistaranema í ritlist

Útvarpsleikhús Rásar 1 flytur á næstunni sjö útvarpsverk sem ritlistarnemar á meistarastigi við Háskóla Íslands sömdu. Verkin sjö, sem verða flutt í útvarpinu laugardagana 4. og 11.febrúar 2017, voru samin á námskeiðinu Gjörningatímar sem er leikritunarnámskeið í meistaranámi í ritlist undir stjórn Hlínar Agnarsdóttur.

Á námskeiðinu skrifa nemendur þrjú verk fyrir leiksvið eða leikflutning af einhverju tagi. Í einu verkanna fengu nemendur tækifæri til að velja sér miðil til að skrifa fyrir eftir að hafa fengið innsýn m.a. í útvarpsmiðilinn. Af sextán nemendum völdu sjö að skrifa fyrir útvarp og í framhaldi var efnt til samstarfs milli námsleiðarinnar og Útvarpsleikhússins um framleiðslu á verkunum.

Leikrit flutt laugardaginn 4.febrúar kl. 14.00:

  • Þýðir ekkert annað eftir Brynjar Jóhannesson. Leikarar: Arnar Jónsson, Kolbeinn Arnbjörnsson, Sigurður Skúlason.
  • Verksmiðjan eftir Stefaníu Dóttur Páls. Leikarar: Elfa Ósk Ólafsdóttir og Þór Birgisson
  • Algrímur alsjáandi eftir Brynjólf Þorsteinsson. Leikarar: Þór Birgisson, Kolbeinn Arnbjörnsson, Elfa Ósk Ólafsdóttir, Arnar Jónsson, Arndís Hrönn Egilsdóttir.

Leikrit flutt laugardaginn 11.febrúar kl. 14.00:

  • Viðtal við konseptlistamann eftir Unu Björk Kjerúlf. Leikarar: Arndís Hrönn Egilsdóttir og Sigurður Skúlason
  • Hringbraut eftir Fríðu Ísberg. Leikarar: Arnar Jónsson og Þór Birgisson
  • Dansandi skuggar eftir Ólöfu Sverrisdóttur. Leikarar: Elfa Ósk Ólafsdóttir, Arndís Hrönn Egilsdóttir og Kolbeinn Arnbjörnsson
  • Blóðmenn eftir Brynju Hjálmsdóttur. Leikarar: Kolbeinn Arnbjörnsson, Þór Birgisson, Kolbeinn Orfeus Eiríksson og Áslákur Hrafn Thorarensen.

Leikstjóri allra verkanna er Hlín Agnarsdóttir og Einar Sigurðsson sér um hljóðvinnslu.

Starfið á árinu 2016

Ef einhver heldur að ungt fólk á Íslandi sé upp til hópa óskrifandi á íslenska tungu, þá er það ekki satt, a.m.k. á það ekki við um þau sem stunda nám í ritlist. Á hverju ári berast okkur tugir frambærilegra umsókna um meistaranám í ritlist og vanalega getum við einungis veit rúmum þriðjungi umsækjenda skólavist. Þar að auki eru um 40 nemendur skráðir í ritlist sem aukagrein í grunnnámi. Það er því ljóst að áhugi á ritstörfum og bókmenntum er enn mikill hér á landi og ekki annað að sjá en að ungt fólk telji það nýtast sér í lífinu að fá þjálfun í ritun, ekki síst ritun sem reynir á sköpunargáfuna.

Metfjöldi útskrifaðra

13631583_10210240975327136_4689757898808695733_n

Tryggvi Steinn

Alls útskrifuðust ellefu höfundar með MA-próf í ritlist á árinu. Ég hef þegar kynnt þau öll stuttlega fyrir lesendum þessarar síðu, öll nema Tryggva Stein Sturluson sem útskrifaðist í október sl. Lokaverkefni hans var tvíþætt, annars vegar ljóðahandrit sem hann vann undir handleiðslu Davíðs Stefánssonar, hins vegar leikrit í tveimur þáttum sem hann vann undir handarjaðri Trausta Ólafssonar. Tryggvi birti efni í bókinni Tímaskekkjur vorið 2016 og einnig átti hann efni í Jólabókum Blekfjelagsins.

 

Birt verk eftir ritlistarnema

KRG-utskrift

Kristín Ragna

Ritlistarnemar, útskrifaðir og óútskrifaðir, sendu frá sér fjölda bóka á árinu og vöktu sumar þeirra talsverða athygli. Dagur Hjartarson sendi frá sér skáldsöguna Síðustu ástarjátninguna hjá JPV í byrjun árs. Á vordögum gáfu meistaranemar út sitt árlega safnrit og hét það Tímaskekkjur að þessu sinni. Þar er að finna efni eftir tíu ritlistarnema. Hildur Knútsdóttir sendi frá sér bókina Vetrarhörkur hjá JPV og Dodda: Bók sannleikans!, sem hún samdi ásamt Þórdísi Gísladóttur, hjá Bókabeitunni. Þórey Mjallhvít H. Ómarsdóttir gaf út myndasöguna Ormhildarsögu hjá Sölku. Benedikt, hið nýstofnaða forlag Guðrúnar Vilmundardóttur, gaf út smásagnasafnið Takk fyrir að láta mig vita eftir Friðgeir Einarsson. Forlagið gaf út skáldsögu Sverris Norland, Fyrir allra augum. Bókabeitan gaf út barnabók Kristínar Rögnu Gunnarsdóttur, Úlfur og Edda – Dýrgripurinn. Grandagallerí eftir Júlíu Margréti Einarsdóttur kom út hjá Partus Press. Meðgöngumál gáfu út smásöguna Út á milli rimlanna eftir Þórdísi Helgadóttur. Meðgönguljóð gáfu út ljóðabókina Drauma á þvottasnúru eftir Þorvald Sigurbjörn Helgason. Hjá Sæmundi kom út þýðing Heiðrúnar Ólafsdóttur á smásagnasafninu Zombíland eftir  hina grænlensku Sørine Steenholdt. Hjá bókaútgáfunni Bjarti kom út bókin Perurnar í íbúðinni minni eftir Kött Grá Pjé eða Atla Sigþórsson. Vaka-Helgafell gaf út Skóladrauginn eftir Ingu Mekkin BeckSigurlín Bjarney Gísladóttir sendi frá sér ljóðabókina Tungusól og nokkrir dagar í maí sem Mál og menning gaf út. Hjá Tunglinu kom út þýðing Þórðar Sævars Jónssonar á bókinni Sönn saga, lygasaga eftir Lúkíanos frá Samósata. Í vikunni fyrir jól kom svo bókin Vættir, hin árlega jólabók Blekfjelagsins, nemendafélags ritlistarnema. Að þessu sinni voru í henni 96 orða örsögur sem jafnframt voru fluttar í Víðsjá á Rás 1. Kristian Guttesen gaf út bækurnar Englablóð og Hendur morðingjans hjá Deus. Rasspotín gaf út Lífsýni eftir Jóhannes Ólafsson. Þá flutti Útvarpsleikhúsið leikritið Svefngrím eftir Höllu Þórlaugu Óskarsdóttur í byrjun árs og Nemendaleikhúsið setti á svið leikritið Við deyjum á Mars eftir Jónas Reyni Gunnarsson. Ritlistarnemar bjuggu einnig til þrjá útvarpsþætti sem fluttir voru á Rás 1 undir heitinu Grimmdarverk.

Nemar okkar eru einnig farnir að birta verk erlendis. Bókin Flugan sem stöðvaði stríðið eftir Bryndísi Björgvinsdóttur kom út í Frakklandi, Tyrklandi og Sameinuðu arabísku furstadæmunum á árinu. Þá kom bókin Í hverri manneskju býr nótt eftir Ragnheiði Hörpu Leifsdóttur út hjá ljóðaútgáfu í Tyrklandi. Fleiri eru á leiðinni.

Verðlaun og viðurkenningar

hildur-knutsdottir-landscape-688x451

Hildur Knútsdóttir

Hildur Knútsdóttir varð fyrst höfunda til að hreppa tvær tilnefningar til Íslensku bókmenntaverðlaunanna sama árið en þær hreppti hún fyrir bækurnar Vetrarhörkur og Doddi: Bók sannleikans! sem hún skrifaði ásamt Þórdísi Gísladóttur (sem hefur kennt og leiðbeint hjá okkur). Doddi er einnig tilnefnd til Fjöruverðlaunanna í ár. Vetrarhörkur eru framhald bókarinnar Vetrarfrí sem kom út í fyrra og hreppti Fjöruverðlaunin auk þess að vera tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna.

Í ársbyrjun gerðist sá einstæði atburður að allir höfundarnir sem fengu viðurkenningu kennda við Jón úr Vör höfðu haft viðkomu í ritlist við HÍ, flestir þeirra m.a.s. með gráðu í ritlist. Veittar voru tíu viðurkenningar fyrir frumsamin ljóð. Aðalviðurkenninguna, Ljóðstaf Jóns úr Vör, hreppti Dagur Hjartarson. Dagur var stórtækur á árinu því hann sendi frá sér skáldsöguna Síðasta ástarjátningin, flutti reglulega pistla í Kastljósi, gaf út Tunglbækur og sló í gegn á samfélagsmiðlum.

Bók Kristínar Rögnu Gunnarsdóttur, Úlfur og Edda – Dýrgripurinn, var tilnefnd til Fjöruverðlaunanna. Í umsögn segir að sagan af Úlfi og Eddu fari með lesendur í æsispennandi ævintýri þar sem skemmtilegum hversdagsheimi barna sé blandað saman við ævintýraheim norrænnar goðafræði á nýstárlegan og frumlegan hátt.

Birta Þórhallsdóttir hlaut Nýræktarstyrk Miðstöðvar íslenskra bókmennta en slíkir styrkir eru veittir þeim sem eru að stíga sín fyrstu skref. Verkið hlaut hún fyrir handritið Einsamræður, „örsögur skrifaðar í afgerandi og öguðum stíl“ eins og segir í umsögn.

Þá hlaut nýútskrifaður ritlistarnemi, Inga Mekkin Beck, Íslensku barnabókaverðlaunin fyrir Skóladrauginn. Í umsögn dómnefndar segir að bókin sé í senn spennandi draugasaga og trúverðug lýsing á barni sem misst hafi ástvin.

Gestir og viðburðir

Nemendur og kennarar Forfatterskolen í Kaupmannahöfn komu til landsins í apríl en skólinn fer árlega utan með nemendur sína til að kynna þeim bókmenntir og menningu annars lands. Efnt var til sameiginlegrar vinnustofu með ritlistarnemum við HÍ og nemendum Forfatterskolen. Þema vinnustofunnar var sameiginleg saga Íslands og Danmerkur og sem kveikju notuðum við ávarp sem Halldór Laxness flutti þegar hann fékk Sonningverðlaunin við Hafnarháskóla árið 1969.

Í nóvember komu líka góðir gestir frá Bandaríkjunum, ljóðskáldin Kevin Goodan, dósent við Lewis-Clark State College, og Kimberly Burwick, lektor í ritlist við Washington State University. Þau buðu ritlistarnemum upp á örsmiðju um ljóðagerð sem þau kölluðu „Orfeus og Evridís í Ameríku“.

Ólafur Gunnarsson kom til okkar og hélt fyrirlestur Í röðinni „Hvernig verður bók til?“ um Öxina og jörðina. Einnig  kom Kevin Larimer, aðalritstjóri tímaritsins Poets & Writers og talaði um hvernig ætti að bera sig að við að koma efni á framfæri í Bandaríkjunum.

Ritlistarnemar fóru í sína árlegu landsbyggðaferð. Að þessu sinni var farið í Sælingsdal með ljóðskáldinu Sigurbjörgu Þrastardóttur. Þau kalla slíkar ritsmiðjur „Blandað á staðnum“.

Meistaranemar stóðu fyrir dagskrá í Hörpu á Menningarnótt og kölluðu hana „Orp um appelsínur“. Þar að auki stóðu þau fyrir nokkrum öðrum upplestrum, auk útgáfuhófa. Ekki má gleyma leiklestri á einþáttungum nemenda sem fram fór í Iðnó skömmu fyrir jól. Þar tóku landsþekktir leikarar að sér að koma verkunum á framfæri.

Launasjóður rithöfunda

bryndis_bjorgvinsdottir707266111

Bryndís Björgvinsd.

Átta höfundar, sem ýmist eru í ritlistarnámi hjá okkur við Háskóla Íslands eða hafa lokið því, fengu úthlutun úr Launasjóði rithöfunda í ár. Þetta eru langhæstu tölur sem við höfum séð hingað til og mesti mánaðafjöldi. Bryndís Björgvinsdóttir fékk laun í níu mánuði, og þau Hildur Knútsdóttir, Kristín Ragna Gunnarsdóttir og Soffía Bjarnadóttir fengu sex mánuði, svo dæmi séu nefnd.

Þá fékk Heiðar Sumarliðason styrk úr Leiklistarsjóði Þorsteins Ö. Stephensen hjá RÚV til að vinna að útvarpsleikriti.

 

Starf Jónasar Hallgrímssonar í ritlist

Á vormisseri gegndi Vilborg Davíðsdóttir rithöfundur starfi Jónasar Hallgrímssonar í ritlist. Vilborg vann með ritlistarnemum að ritun sögulegra skáldsagna. Var það í fyrsta skipti sem boðið var upp á sérstakt námskeið um ritun sögulegra skáldsagna.

Veturinn 2016–17 gegnir Hlín Agnarsdóttir, rithöfundur og leikskáld, starfi Jónasar Hallgrímssonar. Hlín hefur aðallega unnið með nemendum að leikritun og mun afrakstur þeirrar vinnu m.a. heyrast í Útvarpsleikhúsinu.

NonfictioNOW

Logo Reykjavik 2017Í ársbyrjun var ákveðið að Hugvísindasvið HÍ mundi hýsa alþjóðlegu ráðstefnuna NonfictioNOW, sem eins og nafnið gefur til kynna er helguð óskálduðum skrifum. Þetta er mikill heiður fyrir sviðið og mikill fengur fyrir ritlistina að fá helstu höfunda og kennara bókmennta af þessu tagi til landsins. Ráðstefnan verður haldin 1.–4. júní í húsakynnum HÍ og Hörpu. Búist er við um 500 ráðstefnugestum. Meðal boðsfyrirlesara verða þau Gretel Ehrlich og Karl Ove Knausgaard sem bæði eru risastór nöfn í þessum geira.

Birt á árinu

Á árinu 2016 hef ég birt efni af ýmsu tagi. Það er tímanna tákn að stór hluti efnisins birtist á vefmiðlum. Stærsta einstaka birtingin er fyrsta bindið af Smásögum heimsins sem ég ritstýri ásamt Jóni Karli Helgasyni og Kristínu Guðrúnu Jónsdóttur. Í fyrsta bindið, sem helgað er Norður-Ameríku, þýddi ég sex sögur, auk þess að skrifa inngang og kynningu á flestum höfundanna. Bókin fékk afar góðar viðtökur, m.a. fimm stjörnur í Morgunblaðinu. Hér má sjá viðtal við mig um bókina og vinnuna að henni. Annað bindið, sem helgað verður Rómönsku-Ameríku, er nú vel á veg komið.

Smasogur heimsins N-AmerikaAðrar birtingar eru tíundaðar hér fyrir neðan. Smella má á titla þeirra ritsmíða sem birtust á vefmiðlum.

„Skáldað og óskáldað – skáldsaga og sannsaga“. Hugrás.

„Útvistun uppeldis“. Kjarninn.

„Bletturinn“. Smasaga.is

„Ef maður þýðir enska bók yfir á íslensku og þýðir þýðinguna svo yfir á ensku, er maður þá ekki að afþýða hana?“ Vísindavefurinn.

„Hvað er ritstífla og hvernig er hægt að losna við hana?“ Vísindavefurinn.

„Hvernig skrifar maður bók?“ Vísindavefurinn.

„The Mourning Paper“. Essay Daily.

„Svolítið um samtíning“. Stína, 2. hefti.

„Hin útvalda“ e. Barbara Baynton. Áströlsk smásaga, þýdd ásamt Vilborgu Halldórsdóttur. Jón á Bægisá.

„Bletturinn“. Smásaga. Tímarit Máls og menningar, 4. hefti.