Jan A. van Nahl: "Macht und Ohnmacht. Óláfr Tryggvasons Weg zum norwegischen Thron." In: Florian M. Schmid & Anita Sauckel (eds.), Verhandlung und Demonstration von Macht. Mittel, Muster und Modelle in Texten deutschsprachiger und skandinavischer Kulturräume (Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur, Beihefte 32). Stuttgart 2020, pp. 197–215. Reading sample.

ÍSL109G Aðferðir og vinnubrögð

Markmið þessa námskeiðs er tvíþætt: Að kynna nemendum rannsóknir á sviði íslenskra bókmennta, íslenskrar málfræði, almennra málvísinda og táknmálsfræði og fjalla um lykilatriði í ritgerðasmíð á háskólastigi. Að námskeiði loknu eiga nemendur því að hafa fengið gott yfirlit yfir rannsóknir á áðurnefndum sviðum og lært eitt og annað um fræðilegar ritgerðir sem þeir eiga að geta nýtt við alls kyns fræðandi skrif í framtíðinni.

⇒ open access

Ágrip

Mikilvægasta þingið á miðöldum átti sér stað árið 1215 í Róm. Ein mikilvæg niðurstaða þingsins var viðurkenning kirkjunnar manna á því að hægt væri að tala um Guð með líkingum: þó að maður geti aldrei skilið Guð alveg þá er samt hægt að líkja honum við eitthvað sem maður getur skilið. Þessi skilningur er að vísu takmarkaður: því lengur sem maður hugsar um Guð því augljósari verður reginmunurinn milli Guðs og þess sem við teljum okkur vita. Hugtakið „analogia (entis)“ er notað um þetta samspil líkinga og greinarmunar þegar um Guð er að ræða.

Einn mikilvægastur kirkjumaður Noregs á 13. öld, Guttorm, erkibiskup og helsti ráðgjafi Hákons Hákonarsonar Noregskonungs, tók þátt í þessu þingi en hann kom aftur til Noregs árið 1216. Miðaldaheimildir segja frá því að Guttorm hafi kallað saman fund með höfðingjum frá Íslandi strax á eftir. Einn þeirra var, eftir því sem best er vitað, Snorri Sturluson, sem dvaldi hjá Hákoni í Noregi (og varð jafnvel hirðmaður konungsins) frá 1218 til 1220. Á þessum tíma byrjaði hann að öllum líkindum að semja Eddu, sem hann sennilega lauk við í kringum 1225.

Mjög ólíklegt er að Guttorm hefði ekki sagt fróðum manni eins og Snorra frá atburðum í Róm og niðurstöðum fræðimanna á þinginu, sem voru fremstir á sviði guðfræði og heimspeki á sínum tíma. Þá kemur ekki á óvart að Snorri hafi byrjað að skrifa um gömul trúarbrögð á Norðurlöndum strax eftir þeir Guttorm höfðu hist en líklegt er að Hákon konungur hafi beðið Snorra um að semja verk um norræna goðafræði í ljósi þess sem Guttorm hafði sagt frá. Hákon er vel þekktur fyrir viðleitni sína að tengja Noreg við Evrópu og hann var líka fyrstur til að láta þýða sögur úr t.d. fornfrönsku yfir á forníslensku. Snorri tileinkar Hákoni kvæðið Háttatal sem er hluti af Snorra-Eddu og hann samdi einnig Heimskringlu, sögur um norska konunga.

Grein mín um Snorra-Eddu, nánar tiltekið Gylfaginningu, er tilraun til að túlka framsetningu Snorra á norrænni goðafræði í ljósi líkinga. Snorri bar heiðindóminn á Norðurlöndum saman við kristindóminn en hann vildi hvorki lýsa heiðindómnum sem villutrú (eins og þekktir fræðimenn halda fram enn í dag), né vildi hann staðhæfa að heiðin goð hefðu í rauninni bara verið manneskjur (eins og flestir fræðimenn segja í dag). Með því að viðurkenna grundvallarlíkindi milli heiðindóms og kristindóms, en á sama tíma leggja áherslu á muninn milli þeirra, munur sem er því stærri sem við teljum okkur finna meiri líkindi, gat Snorri samið fróðlegt verk sem tengdi fortíðina við nútímann, heiðindóm við kristindóm og Noreg við Evrópu.

 

Íslensku miðaldasögurnar eru fjölbreytilegar frásagnir og ekki kemur á óvart að fræðimenn í öllum heiminum hafa einbeitt sér að þeim frá kynslóð til kynslóðar. Í þeim rannsóknum hafa komið fram ýmsar skoðanir um sögulegt og bókmenntalegt gildi þessara sagna, en líka um viðfangsefni tengd spurningum um m.a. hugarfar og heimsmyndir á miðöldum í víðtækum skilningi. Um leið er orðið augljóst að fræðimenn hafa hunsað sum einkenni þessara miðaldasagna. Markmið erindanna er að ræða nokkur dæmi um slík séreinkenni frá sjónarhorni bæði miðaldafrásagnarlistar og sögu nútímarannsóknar.

Fyrirlestrar málstofunnar verða birtir á ⇒ Facebook hinn 18. september kl. 14:30 og að Hugvísindaþingi loknu verða fyrirlestrarnir aðgengilegir á Youtube-rás Hugvísindasviðs.

In: Humanities 2020, 9(3), 97; https://doi.org/10.3390/h9030097
Available ⇒ open access

Many Humanities scholars seem to have become increasingly pessimistic due to a lack of success in their efforts to be recognized as a serious player next to their science, technology, engineering, and maths (STEM) colleagues. This appears to be the result of a profound uncertainty in the self-perception of individual disciplines within the Humanities regarding their role both in academia and society. This ambiguity, not least, has its roots in their own history, which often appears as an interwoven texture of conflicting opinions. Taking a stance on the current and future role of the Humanities in general, and individual disciplines in particular thus asks for increased engagement with their own past, i.e., histories of scholarship, which are contingent on societal and political contexts. This article’s focus is on a case study from the field of Old Norse Studies. In the face of the rise of populism and nationalism in our days, Old Norse Studies, with their focus on a ‘Germanic’ past, have a special obligation to address societal challenges. The article argues for the public engagement with the histories of individual disciplines to strengthen scholarly credibility in the face of public opinion and to overcome trenches which hamper attempts at uniting Humanities experts and regaining distinct social relevance.

This article belongs to the Special Issue The Relevance of The Humanities in the Twenty-First Century: Past and Present.

Antonie Vos: John Duns Scotus. A Life. Í: Mediaevistik. International Journal of Interdisciplinary Medieval Research 32 (2020), bls. 443–445.

Jón Viðar Sigurðsson, Sverrir Jakobsson (ed.): Sturla Þórðarson. Skald, Chieftain and Lawmen. Í: Mediaevistik. International Journal of Interdisciplinary Medieval Research 32 (2020), bls. 448–451.

 

Review: "Making the medieval relevant : how medieval studies contribute to improving our understanding of the present, ed. Chris Jones; Conor Kostick; Klaus Oschema. Berlin 2018", in: Literaturkritik 06/2020 – open access.

Athöfn í Snorrastofu – Reykholti – 21. maí 2020.

Ríkisstjórn Íslands stofnaði til RÍM (ritmenning íslenskra miðalda) í tilefni af því að liðin voru 75 ár frá stofnun lýðveldis á Íslandi. Fólst í því fyrirheit um að frá og með árinu 2020 mundi ríkissjóður leggja 35 m. kr. á ári í fimm ár til rannsókna á ritmenningu íslenskra miðalda

Les meira hér.

Medievalism in the Age of COVID-19: A Collegial Plenitude
(comp. & ed. Richard Utz, Medievally Speaking, May 4, 2020) 

A compilation of more than 40 voices on the current state of medievalism studies ➔ check it out here!

... contributing with a piece on the emptying of 'medieval notions' of any earlier meaning, and turning them into memes used to convey extreme black-and-white ideologies.

Lesen und mitmachen auf dem ➔ Mittelalterblog !

Gemeinsames Fragen, Antworten und Diskutieren rund um Möglichkeiten und Herausforderungen der Universitätslehre in Zeiten von Covid-19.

International Conference, April 2020, University of Akureyri, Iceland (more info)

Half-Remembering and Half-Forgetting – Teaching the (Medieval) Past Today

Postponed to late summer/early autumn!

In recent decades, the humanities seem to be stricken with a peculiar disorientation as to their societal relevance. However, the growing feeling of their being in a state of crisis might serve as a welcome reminder of their civic task in a likewise increasingly challenged society. [...] In the face of both the ideological catastrophe in the first half of the 20th century, and the rise of populism and nationalism in our days, the interdisciplinary field of medieval studies, with its strong focus on a ‘Germanicʼ past, has a special obligation to address this challenge. Popular ideas of the Middle Ages have recently been called the result of a banal medievalism somewhere in between half-remembering and half-forgetting the past, often denoting anything one wishes to be ideologically disassociated from. At the same time, scholars in the field seem to be reluctant in rethinking their stance in not only researching but particularly teaching a past whose relevance for the present appears more ambiguous than ever. [...]

Föstudaginn 13. mars kl. 15.00-17.00 í stofu 304 í Árnagarði.

ATH: frestað fram á haust 2020!

Torfi H. Tulinius: Bókmenntategundir og samfélag á miðöldum
Anita Sauckel: "The Devil’s Cloth"? Um hálflit klæði í fornsögunum
Jan A. van Nahl: "Heldur ömurlegar bókmenntir"? Um rannsókn á konungasögum
Ármann Jakobsson: Horft aftast á sviðið

Málstofustjóri: Jan A. van Nahl

700.000 ÍSK (5000 Euro) for the project:

"Króka-Refs saga – A Problem Case in Translation & Reception"

In collaboration with Lea Pokorny, M.A.

Vilt þú átta þig betur á eigin styrkleikum, efla tengslanetið og um leið öðlast aukna færni í að nýta þekkingu þína og hugmyndir í þágu samfélagsins? Viltu vinna með fjölbreyttum hópi nemenda að nýjum lausnum við áskorunum samtímans, eins og loftslagsbreytingum og aukinni velsæld allra?

Háskóli Íslands býður upp á nýtt eins dags námskeið fyrir nemendur á þriðja ári í grunnnámi þar sem þátttakendur öðlast aukinn skilning á áskorunum samtímans og vinna að sameiginlegum lausnum þvert á námsleiðir og í samstarfi við öfluga leiðbeinendur úr háskólanum og atvinnulífi.

Upplýsingar

Jan Alexander van Nahl & Astrid van Nahl: Skandinavistische Mediävistik. Einführung in die altwestnordische Sprach- und Literaturgeschichte.

Available in print and as e-book.