Tengdasystir
Í frétt á vefmiðli í dag sagði: „Fyrrverandi tengdasystir Hegseths steig fram á mánudaginn.“ Þarna er orðið tengdasystir notað sem samsvörun við sister-in-law á ensku, en í íslensku er venja að nota orðið mágkona í þessari merkingu. Eins og ég geri stundum skrifaði ég viðkomandi blaðamanni og benti á þetta – fékk þakkir fyrir eins og nær undantekningarlaust, og þessu hefur nú verið breytt. En þótt mágkona sé vissulega hefðbundna orðið og gamalt í málinu er tengdasystir ekki einsdæmi. Elsta dæmi sem ég finn um það er í Norðanfara 1866: „tengdasystir mín, ekkju-húsfrú Hólmfríður Sæmundsdóttir á Þernumýri.“ Í Þjóðólfi 1869 segir: „Enn fremur komu inn á skipinu […] og fröken Bertelsen, tengdasystir Krügers lyfsala.“
Alls eru tæp 360 dæmi um tengdasystir á tímarit.is, meginhlutinn úr vesturíslensku blöðunum sem bendir til þess að notkun orðsins megi oft rekja til enskra áhrifa. Orðið tengdabróðir er einnig til. Í Þjóðólfi 1866 segir: „Tengdabróðir minn elskulegr herra prófastr Th. E. Hjálmarsen í Hítardal.“ Dæmin um það orð á tímarit.is eru alls 560 og eins og með tengdasystir er meginhluti þeirra úr vesturíslensku blöðunum. Bæði orðin eru gefin athugasemdalaust í Íslensk-danskri orðabók frá 1920-1924. Í Risamálheildinni er slæðingur af dæmum um bæði tengdasystir og tengdabróðir, meginhluti þeirra af samfélagsmiðlum sem bendir til þess að notkun þeirra fari vaxandi í óformlegu máli, líklega vegna aukinna enskra áhrifa á orðafar.
En þótt þessa auknu notkun orðanna megi sennilega rekja til ensku er samt engin ástæða til að fordæma þau. Bæði eru gömul í málinu, frá því áður en enskra áhrifa fór að gæta hér að marki. Þau falla fullkomlega inn í kerfi annarra venslaorða – tengdafaðir, tengdamóðir, tengdasonur, tengdadóttir, tengdafeðgar, tengdamæðgur, tengdafjölskylda o.fl. Ef þarf að tala um mága og mágkonur í einu lagi er oft notað orðið tengdasystkini – sem reyndar er ekki í orðabókum. Parið mágur og mágkona er ekki að öllu leyti heppilegt vegna þess að þar er konan skilgreind út frá karlinum ef svo má segja ('mágur sem er kona' var skilgreiningin á mágkona í fyrri útgáfum Íslenskrar orðabókar). Þótt mágkona sé hefðbundna orðið eru engin málspjöll að tengdasystir.