Tímar sólarhringsins

Við segjum að eitthvað gerist á daginn og daginn er þolfall eintölu. Hins vegar segjum við að eitthvað gerist á morgnana og á kvöldin, og þar er morgnana og kvöldin þolfall fleirtölu. Það er útilokað að fara eins með daginn og segja að eitthvað gerist *á dagana, og jafnfráleitt væri að segja að eitthvað gerist *á morguninn eða *á kvöldið. Þá er nóttin eftir, og hún er í eintölu eins og dagurinn – við segjum að eitthvað gerist á nóttunni. En nóttunni er hins vegar ekki þolfall eins og í hinum orðunum, heldur þágufall – það er ekki hægt að segja *á nóttina. Reyndar er hægt að hafa nóttina í fleirtölu, eins og morgunninn og kvöldið, og segjast gera eitthvað á næturnar – og þá er ekki notað þágufall eins og í eintölunni á nóttunni, heldur þolfall.

Við segjum líka að eitthvað gerist kvölds og morgna þar sem kvölds er eintala en morgna fleirtala – það er útilokað að segja *kvölds og morguns eða *kvölda og morgna. Svo segjum við ýmist í gærkvöld eða í gærkvöldi þótt útilokað sé að segja *í kvöldi, eða *í gærmorgni; og við tölum um gærmorgun, gærdag og gærkvöld en sárasjaldan um gærnótt. Ég hef ekki hugmynd um hvernig stendur á þessu undarlega ósamræmi. Auðvitað er ekkert „rökrétt“ í því að þessi fjögur orð sem virðast vera alveg hliðstæð hagi sér á mismunandi hátt, bæði hvað varðar tölu og fall. En eins og ég hef oft nefnt er tungumálið ekki fullkomlega rökrétt, og á ekki að vera það. Svona óskiljanlegt ósamræmi er einmitt eitt af því sem gerir málið svo skemmtilegt.