Posted on Færðu inn athugasemd

Menn og manneskjur

Af því að stundum er gagnrýnt að orðið manneskja sé notað þar sem sumum finnst að ætti fremur að nota maður er rétt að minna á að þetta er hvorki uppfinning femínista né Ríkisútvarpsins heldur var alsiða á 19. öld. Í Safni af íslenzkum orðskviðum, fornmælum, heilræðum, snilliyrðum, sannmælum og málsgreinum sem Guðmundur Jónsson prófastur tók saman og Bókmenntafélagið gaf út 1830 er m.a. að finna eftirfarandi (dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans):

  • Manneskjan er það stærsta furðuverk í heiminum.
  • Manneskjunnar vilji er hennar himnaríki, en verðr opt hennar helvíti.
  • Það er herligt að heita manneskja.
  • Þrællinn og herrann, þeir eru báðir manneskjur.

Hitt er annað mál að manneskja merkir ekki alltaf alveg það sama og maður. Þannig segir t.d. í Skuld 1878: „Og það er einmitt þetta, sem varðveitir manneskjuna í manninum, ef vér mættum svo segja.“ Lýsingarorðin mannlegur og manneskjulegur merkja ekki heldur það sama – í Skuld 1877 segir: „Mentunin […] er þroski og blómi ins manneskjulega í manninum.“ E.t.v. má segja að maður vísi til tegundarinnar, eða einstaklings af tegundinni, sem fyrirbæris en manneskja fremur til einstaklings sem er gæddur skynsemi og tilfinningum – mennsku. Svo má auðvitað velta fyrir sér hvenær hvor merkingin eigi við, og hvort alltaf sé hægt að nota annað orðið í stað hins.

Skildu eftir svar

Netfang þitt verður ekki birt. Nauðsynlegir reitir eru merktir *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.