Ég hef í dag séð fjölda fólks gera athugasemdir við málfar kynna í Söngvakeppni sjónvarpsins í gærkvöldi og kvarta undan ótalmörgum enskuslettum. Þessar athugasemdir eiga fullan rétt á sér – enskusletturnar keyrðu úr hófi. Ég hef yfirleitt ekki haft miklar áhyggjur af tökuorðum og enskuslettum í íslensku – sletturnar koma og fara, en tökuorð sem þörf er á og haldast í málinu laga sig yfirleitt að málkerfinu að meira eða minna leyti. En það eru takmörk fyrir öllu, og það sem mér fannst verst í málnotkun kynnanna var mikill fjöldi enskuslettna sem voru algerlega óþarfar – orða sem eiga sér ágætar samsvaranir í íslensku sem legið hefði beint við að nota.

Málið er samskiptatæki og notkun þessa tækis verður að vera samkomulagsatriði. Til að málið geti gegnt hlutverki sínu þurfum við að geta treyst því að viðmælendur okkar noti það á nokkurn veginn sama hátt og við – annars er hætt við að úr verði misskilningur eða hreinlega skilningsleysi. Í venjulegu samtali er þetta yfirleitt ekki vandamál – ef við erum ekki viss um merkingu einhvers sem viðmælandinn segir getum við alltaf beðið um skýringu. En þessu er vitanlega öðruvísi farið þegar fólk talar í fjölmiðlum. Áheyrendur hafa enga möguleika á að óska skýringar og sitja uppi með sinn misskilning eða enda jafnvel alveg úti á túni og hafa engin ráð – önnur en kvarta á Facebook sem ólíklegt er að skili miklum árangri.

Fólk sem hefur það að atvinnu að koma fram í fjölmiðlum ber því allt aðra og mun meiri ábyrgð á málnotkun sinni en almenningur. Í þáttum um sérhæfð efni sem hafa afmarkaðan markhóp er kannski ekkert óeðlilegt að sletta stundum og nota erlend orð sem búast má við að áheyrendur þekki, enda er þá oft um að ræða orð sem ekki eiga sér íslenskar samsvaranir. En öðru máli gegnir um dagskrárliði eins og Söngvakeppnina þar sem vitað er að áhorfendur eru mjög margir, af öllum aldri og úr öllum þjóðfélagshópum. Þar er í raun engin afsökun fyrir að nota slettur sem þar að auki eru alveg óþarfar – eins og mér heyrðist oftast vera í þessu tilviki. Vegna stöðu sinnar og hlutverks ber Ríkisútvarpið vitaskuld alveg sérstaka ábyrgð í þessu sambandi.

Þetta er óvirðing við íslenskuna. En þetta er líka óvirðing við hlustendur. Það skilja nefnilega ekki allir ensku þótt svo sé oft látið í veðri vaka. Með því að sletta ensku ótæpilega í þætti sem er ætlaður allri þjóðinni er stuðlað að málfarslegri stéttaskiptingu – skiptingu í fólk sem er „hipp og kúl“ (svo að notuð sé enskusletta sem mér er töm en ég veit ekki hvort allir þekkja), unga fólkið sem skilur enskusletturnar og hlær á réttum stöðum, og svo öll hin – eldra fólk og aðra hópa sem af ýmsum ástæðum hafa ekki tileinkað sér tískuslettur samtímans. Við eigum á hættu að þetta fólk fyllist minnimáttarkennd eða skömm yfir því að skilja ekki flotta fólkið. Látum það ekki gerast.