Smásögur heimsins: Evrópa er komið út. Um er að ræða fimmta og síðasta bindi útgáfuraðar sem hóf göngu sína árið 2016. Við Rúnar Helgi Vignisson og Kristín Guðrún Jónsdóttir höfum ritstýrt öllum bindunum en frumkvæðið átti Rúnar Helgi um og eftir síðustu aldamót. Hann er enda aðalritstjóri verksins og hefur meðal annars ferðast víða um lönd í tengslum við útgáfuna, auk þess sem nemendur hans í ritlist hafa lagt verkefninu lið. Meðal höfunda sem eiga sögur í þessu lokabindi eru James Joyce, Virginia Wolf, Italo Calvino og Tove Jansson. Ég þýði tvær smásagnanna sem þarna birtast, þar á meðal sögu eftir Karen Blixen.

Sögusagnir: Þrjú tímamótaverk og einu betur er titill á nýrri fræðibók minni sem Dimma gefur út. Verkið fjallar um skáldverk sem varpa ljósi á eigið eðli, tilurð sína eða viðtökur. Hefð er fyrir því að kalla þessi verk metafiction á ensku og sjálfsögur á íslensku en í bókinni eru kynnt fleiri hugtök til leiks, svo sem sögusagnir og sjálflýsandi bókmenntir. Meðal þekktra erlendra verka sem tilheyra þessari hefð eru leikritið Sex persónur leita höfundar (1921) eftir Luigi Pirandello og skáldsagan Ástkona franska lautinantsins (1969) eftir John Fowles en í Sögusögnum er sjónum einkum beint að þeim þremur skáldum sem marka sjálfsöguleg tímamót hér á landi, strax um miðja síðustu öld.

"Fingraför fornra höfunda" er yfirskrift málstofu sem ég tek þátt í á Hugvísindaþingi sem verður sent út með rafrænum hætti daganna 18. og 19. september næstkomandi (nákvæm tímasetning kemur síðar). Að málstofunni stendur rannsóknarhópur sem nýtt hefur sér stílmælingar og fleiri aðferðir til að varpa ljósi á margbrotinn höfundarskap fornsagna og rímna. Munu framsögumenn kynna nýjustu niðurstöður þeirra rannsókna. Fluttir verða þrír fyrirlestrar: Haukur Þorgeirsson talar um leit sína að höfundi Skíðarímu, Elín Bára Magnúsdóttir um leit sína að höfundi Grettis sögu og svo mun ég að síðustu flytja, fyrir hönd okkar Sigurðar Ingibergs Björnssonar og Steingríms Kárasonar, fyrirlestur um nýjustu stílmælingar þeirra tveggja á íslenskum fornsögum. Ber sá fyrirlestur titilinn "Er svarti kassinn úr Reykholti fundinn?"

Fimmtudaginn 27. ágúst varði Haukur Ingvarsson með glans doktorsritgerð í íslenskum bókmenntum við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Ritgerðin nefnist „Orðspor Williams Faulkners á Íslandi 1930–1960“. Þar er leitað svara við því hvernig nafn  Williams Faulkners varð til og þróaðist á íslenskum menningarvettvangi frá því að það bar fyrst á góma í íslenskum prentmiðli 1933 og þar til síðasta þýðing Kristjáns Karlssonar á smásögu eftir Faulkner birtist á prenti árið 1960. Víðtækara markmið ritgerðarinnar er að kanna samspil íslenska bókmenntakerfisins við erlend bókmenntakerfi á umbrotatímum í Íslandssögunni þegar staða landsins gagnvart umheiminum tók miklum breytingum.  Andmælendur við vörnina voru dr. Soffía Auður Birgisdóttir og dr. Rósa Magnúsdóttir. Doktorsritgerðin var unnin undir leiðsögn minni en í doktorsnefndinni sátu einnig dr. Ástráður Eysteinsson dr. Valur Ingimundarson. Hér er hægt að horfa á upptöku frá vörninni.

Um rannsóknina

From Iceland to the Americas. Vinland and historical imagination er titill á nýju greinasafni sem við Tim William Machan, prófessor við Notre Dame háskólann í Bandaríkjunum ritstýrum saman. Útgefandi er University of Manchester Press en bókin kemur þar út í ritröðinni  Manchester Medieval Literature and Culture.  Greinasafnið er ávöxtur af fjölþjóðlegu rannsóknarverkefni þar sem markmiðið var að kanna viðtökur íslenskra fornbókmennta í Norður-Ameríku. Meðal  greina í bókinni má nefna yfirlit Emily Lethbridge um skrif bandarískra ferðabókahöfunda um Ísland á 19. öld, greiningu Heather O'Donoghue á túlkun Neils Gaiman á norrænni goðafræði í skáldsögunni American Gods og grein Verenu Höfig um Vínland og rasíska öfgahópa í Bandaríkjunum. Tim Machan skrifar inngangskafla þar sem hann fjallar sögulega um fornnorrænt menningarminni í Norður- og Suður-Ameríku en aðrir höfundar eru auk okkar fimm eru Bergur Þorgeirsson, Kevin J. Harty, Amy C. Mulligan, Simon Halink,  Angela Sorby, Seth Lerer, Matthew Scribner og Dustin Gerhard.

Fjórða bindið af Smásögum heimsins hefur nú litið dagsins ljós. Það er helgað smásögum frá Afríku og geymir nítján sögur eftir jafnmarga höfunda. Sú elsta er frá upphafi tuttugust aldar og þær yngstu frá allra síðustu áratugum.  Meðal þekktra höfunda í þessum hópi eru Nadine Gordimer, Naguib Mahfouz og J. M. Coetzee, sem öll hafa fengið Nóbelsverðlaun, og Chimamanda Ngozi Adichie sem er ein af vonarstjörnum nígerískra bókmennta. En það er þó ekki síður gaman kynna þarna til sögu höfunda sem ekki hafa komið út á íslensku áður, svo sem Ibrahim al-Koni frá Líbíu, Edwige Renée Dro frá Fílabeinsströndinni, Assia Djebar (Fatima-Zohra Imalayen) frá Alsír. og Ousmane Sembène frá Senegal. Sem fyrr önnumst við Rúnar Helgi Vignisson og Kristín Guðrún Jónsdóttir ritstjórnina og þýðum valdar sögur en að auki komu níu aðrir þýðendur að verkinu.

Fyrir liðlega 20 árum sendi ég frá mér mína fyrstu fræðibók, Hetjuna og höfundinn, en hún fjallar um viðhorf íslensku þjóðarinnar til Íslendingasagna, einkum vaxandi áhuga fólks á Njáls sögu sem listaverki mikilhæfs en óþekkts höfundar. Bókin var gefin út undir merkjum Heimskringlu, háskólaforlagi Máls og menningar og hefur verið fáanleg í bókabúðum og á bókamörkuðum allar götur síðan. Nú er hins vegar svo komið að hún er uppseld hjá útgefanda og fékk ég því leyti til að gefa hana út rafrænt og dreifa henni ókeypis. Hún er aðgengileg á síðu minni hjá academia.edu, líkt og ýmis önnur fræðileg skrif mín. Í ritdómi um verkið sagði Ármann Jakobsson meðal annars: "Stundum hefur undirritaður í ritdómum hér í DV nefnt ákveðin rit „brautryðjendaverk" og með fullum rétti. Þó sækir að manni efi um frumleika annarra fræðirita hjá þessu þvi að efnistök Jóns Karls eru fádæma nýstárleg og frumleg."

Á haustmisseri verð ég gestakennari  við University of Victoria á Vancouver Island í Kanada. Þar mun ég kenna eitt námskeið um viðtökur Íslendingasagna og eddukvæða en einnig flytja þrjá opinbera fyrirlestra í Victoria sem verða opnir almenningi. “Henrik Ibsen and the Icelandic Sagas” er titill á erindi sem ég flyt 22. september, “The Questionable Authorship of Snorri Sturluson” heitir erindið sem ég flyt 20. október og "Icelandic Medieval Literature and American Popular Culture 1928-1962" er svo yfirskrif fyrirlesturs sem ég flyt 1. desember. Allir fyrirlestrarnir verða í Clearihue-byggingunni, stofu A212, kl. 2 síðdegis og tilheyra fyrirlestraröð sem kennd er við Vestur-Íslendinginn Richard Beck.

Fyrir réttum 20 árum kom bók mín The Rewriting of Njáls Saga út hjá breska forlaginu Multilingual Matters. Hún byggir á samnefndri doktorsritgerð í samanburðarbókmenntum sem ég varði við The University of Massachusetts árið 1995. Þarna er fjallað um sex ólíkar þýðingar/endurritanir Njáls sögu sem út komu í Bretlandi 1861, Noregi 1871, Bandaríkjunum 1905, Danmörku 1943 og á Íslandi á árunum 1944 og 1945. Bókin er uppseld hjá útgefanda en í tilefni þessara tímamóta fór ég þess á leit við Multilingual Matters að gefa hana út í rafrænu formi. Þeirri beiðni var vel tekið og er bókin í heild sinni nú aðgengileg á vefnum academia.edu. Fáeinir dómar bárust um verkið á sínum tíma en tilvisun til þeirra og enska lýsingu á innihaldinu má finna hér.

Öld einlyndis og marglyndis er titill málþings sem fram fer í Hannesarholti 27. apríl en tilefnið er 100 ára afmæli fyrirlestra sem Sigurður Nordal flutti í Bárubúð í Reykjavík veturinn 1918-1919. Ráðstefnan er haldin í þeirri trú að hugtök Nordals einlyndi og marglyndi, og flókið samspil þeirra, geri okkur kleift að hugsa upp á nýtt um áleitnustu deilumál í heimspekilegri sálfræði og siðfræði samtímans en einnig til að skilja hræringar í bókmenntum og menningarlífi Íslands á tuttugustu öld. Í fyrirlestinum sem ég flyt á þessari ráðstefnu beini ég sjónum að síðarnefndu atriðunum, einkum því hvernig Nordal gerði í Bárubúð upp við arfleifð naturalismans í skáldskap og listum.